De late Chet

Struinend door mijn archief, kwam ik dit nog ongepubliceerd essay over de late Chet Baker tegen. Het essay bleek as is, met een kleine aanpassing hier en daar, het publiceren waard. Bij dezen. 

Het levensverhaal van Chet Baker, al draait het natuurlijk in de eerste plaats om de muziek, is er één van drugsmisbruik, falende liefdesverhoudingen, de knappe man die een ingevallen rimpelhoofd kreeg en uiteindelijk de mysterieuze val uit het hotelraam van zijn kamer in hotel Prins Hendrik in Amsterdam. Maar bovenal natuurlijk de man die zijn leven gaf aan de muziek, waar alles, zelfs de liefde of zorg voor kinderen, voor moest wijken. Het oeuvre dat Baker ondanks een relatief vroege dood achter heeft gelaten is dan ook groot. Daarbij is een substantieel deel, met name het late werk, moeilijk te vinden. Het late werk in bijzonder, omdat de faam van Baker voor een deel groot geweken was, net als de faam van andere klassieke soorten jazz(artiesten). Zo is een groot deel van Bakers werk uit de jaren-80 verschenen op het obscure Scandinavische platenlabel SteepleChase. Toch is het met name het werk uit de jaren-80 wat mij betreft zijn beste. Het blijft daarom ook zonde dat er niet heel veel aandacht aan besteedt wordt, maar zulks geldt voor meer grootse werken. Wie denkt aan Chet Baker, denkt eerder aan Chet Baker Sings, Chet Baker Sings: It Could Happen to You en andere klassiekers uit de jaren-50. Die platen verdienen zeker hun status als klassieker, helemaal vanwege hun rol in de jazzgeschiedenis: het ontstaan van Westcoastjazz, anders genoemd Cooljazz, als tegenhanger van de Bebop. Bebop laat zich kenmerken door het 'harde' geluid, de lange solo's, die een waterval aan noten bevatten. Cooljazz is laid back, luchtiger. Maar toch, op de vroege platen van Baker mis ik iets wat de late Baker had. De latere Baker is evengoed Cooljazz, maar, het trompetspel is 'luchtiger', net als de zang, die dringen meer binnen, de nummers zijn langer en vooral de stem van Chet bevat een bepaalde kwaliteit, een autoriteit, noem het 'doorleefder', al is dat een platitude, die op het vroege werk ontbreekt. Die kwaliteit, die autoriteit ontbreekt aan zijn jongensstem uit de jaren-50. Gisteren - God weet alleen wanneer dat 'gisteren' precies was, al zal ik het album straks weer luisteren - luisterde ik bijvoorbeeld naar The Touch of Your Lips, zo'n plaat die op dat obscure label SteepleChase is verschenen en weinig mensen zullen kennen, maar die wat mij betreft minstens net zo goed is als Chet Baker Sings, beter nog. Maar goed, onbekend is helaas onbemind. 

Verwonderlijk is het niet dat Chet Baker zijn faam voor een groot deel verloor, al blijft hij bij de echte liefhebbers natuurlijk bekend en bemind. Hij zat meerdere keren in de gevangenis, de titel van de plaat Chet is Back uit 1962 hebben we hier aan te danken, en verloor bij een vechtpartij in 1968, waarschijnlijk met een dealer aan wie hij geld verschuldigd was, zo leert de prachtige documentaire Let's Get Lost, zijn tanden. De grote jazzartiest gaat nota bene werken bij een tankstation. Het duurde een tijd eer hij met een kunstgebit weer trompet leerde spelen, iets wat in wezen onmogelijk werd geacht. Begin jaren-70 begint hij weer met spelen. Misschien is de enigszins andere stijl van Chets trompetspel in deze periode, die de periode mede zo goed maakt, te danken aan het spelen met kunstgebit.   

Chet Baker stierf niet alleen in Amsterdam, maar bracht er ook een groot gedeelte van zijn laatste jaren door. Vanwege het wijdverspreide aanbod van kwalitatieve heroïne. Hij verbleef onder andere een tijd kosteloos in een kamer boven het café Maloe Melo in ruil voor een wekelijks concert en trad op in andere zalen in Nederland en Europa. Toch reist hij in 1987 af naar Japan voor een reeks concerten. Daar begon hij met het gebruiken van methadon vanwege de strenge drugswetten. Er wordt wel gespeculeerd dat de 'helderheid' die het stoppen met heroïne met zich meebracht, zorgen voor kwalitatief hoogstaande concerten in Japan. Wat de reden van de kwaliteit ook moge zijn, de plaat Chet Baker in Tokyo die de tour door Japan opleverde, is wat mij betreft misschien wel zijn beste en ik ben niet de enige met die mening; met name de cover van het nummer Almost Blue van Elvis Costello is memorabel. Dat Elvis Costello het nummer schreef na het horen van The Thrill is Gone op Chet Baker Sings, maakt de cirkel rond.  

Enfin. Chet Baker. De documentaire Let's Get Lost, de titel is niet geheel toevallig, waarvoor hij het laatste jaar van leven, het gedeelte in Los Angeles, gefilmd werd, laat een diffuus beeld zien, dat blijft fascineren. Aan de ene kant de jazzlegende, een unicum, een grootheid zoals John Coltrane, of Miles Davis. Aan de andere kant een vervallen man, een verloren persoon, een junkie, die van zijn (liefdes)leven een potje maakt, die zijn gezin verwaarloost. Toch is het een zeer gedegen, ik zou zelfs willen zeggen prachtige film. Juist omdat de docu geen geromantiseerd beeld laat zien, maar de waarheid. It is what it is ...