Het ‘probleem’ van propositie en het ware probleem van ideologie

Ik ben een fan van de boekenserie A Very Short Introduction To ... van Oxford University Press. Een serie die een deel heeft over zo’n beetje ieder wetenschappelijk gebied en deelgebied. Het lezen van die serie biedt een makkelijke toegang tot de ‘vereiste’ kennis, indachtig Pascal, en ook een goeie lijst aan het eind van ieder deel met boeken voor verdieping. 

Een maand geleden las ik van die serie het boekje over het post-modernisme en aan de hand daarvan wat andere boeken, over deze filosofie, of beter gezegd  ideologie, die vandaag de dag door veel mensen ‘beleden’ wordt in meer of mindere mate van bewustheid en die z’n ontstaan kent in het Frankrijk en deels ook de rest van de jaren-60, waar het marxisme niet langer als een houdbare politieke overtuiging werd gezien. Toen steeds meer duidelijke werd hoe groot het verderf van de Sovjet-Unie en andere ‘communistische’ landen was, lees: grofweg 150 miljoen doden onder de eigen bevolking alleen. De droom van Marx bleek een farce. De ontwikkeling die het marxisme na de jaren-60 heeft doorgemaakt is lang niet alleen slecht, denk bijvoorbeeld aan de sociaal-democratie en alle goeds dat betekent heeft voor het welzijn van de armeren. 

Het post-modernisme is echter van een heel andere categorie. Het oude verhaal van Marx van patriarchaat vs. bourgeoisie werd hervertaald naar een ‘nieuwe’ groep van onderdrukkers vs. onderdrukten. Een oversimplificatie waar bij het werk van Marx zelf al een hoop vraagtekens te stellen zijn. Waar is het individu in dit geval? We weten toch dat het collectief alleen gevormd wordt door individuele mensen met al hun diversiteit?

Het meest kwalijke van de stroming is is mijn optiek echter niet alleen de oversimplificatie die mensen in twee groepen verdeeld, maar de anti-wetenschappelijke houding die deze stroom met zich meedraagt. Het grijpt namelijk terug naar het probleem van propositie. An sich is dat niet kwalijk, het is een filosofische probleem dat al zo oud is als de wetenschap en de filosofie zelf. De wetenschap baseert zich op de propositie van redeneren op basis van waarneming en oorzaak en gevolg. Het klopt dat er tot dusverre geen antwoord is gevonden wat het bewijs voor deze propositie als zodanig is, behalve het feit dat deze propositie keer op bevestigt lijkt te worden door het onderzoek dat hiermee verricht wordt. Van de geschiedenis van de mens en de aarde, tot het universum als zodanig en de manier waarop het universum is opgebouwd. Het werkt uitstekend, dat lijkt me genoeg om te bevestigen dat de wetenschappelijke methode en de proposities daarvan waardevol zijn en in ere gehouden moeten worden. Dat niet alleen, kijk wat het ons gebracht heeft. Wat een antwoorden het ons heeft verschaft over het leven en het universum. 

Post-modernisten trekken uit het probleem van propositie echter de conclusie dat alle wetenschap in wezen ook maar een interpretatie van de werkelijkheid is en in wezen niet minder waardevol dat een claim die ieder willekeurig mens over de waarheid kan maken.  Vervolgens trekt men daaruit de conclusie dat wetenschap in wezen niet echt waardevoller is dan welke manier van interpretatie dan ook. Vervolgens grijpt men terug op hun eigen oversimplificatie van de werkelijkheid en maakt ook nog de claim dat wetenschap zorgt voor een hoop ‘onderdrukking’. Dat denkbeeld wordt gebruikt als grond voor het verklaren van alle problemen die het huidige westen met zich meedraagt. Het grootse probleem, waar alle problemen door te verklaren zijn, is dat een groep onderdrukkers een andere groep onderdrukt. Wie is de groep? De 1 procent, de witte man, dat is niet helemaal duidelijk. Nu is voor de onderdrukking van de man een hoop te zeggen, en zeker de onderdrukking van bepaalde etnische groepen en moeten we absoluut kijken wat hier oplossingen voor zijn. Maar laat die niet in de handen vallen van een groep die de werkelijkheid met haar problemen reduceert tot een vorm van onderdrukking. Dat is zij niet! En laten we niet vergeten dat wat mij betreft het westen nog steeds een stuk beter leefbaar is dan ik noem een Iran, Noord-Korea, etcetera. 

Er is een hoop interessants te lezen over het post-modernisme en ideologie als zodanig, het denkpatroon dat we tot op zekere hoogte allemaal in ons

dragen van een waarheid overdrijven en maken tot dé waarheid en aan de hand van die ‘waarheid’ alle problemen duiden. En vooral de vijandigheid die ideologie met zich meebrengt ten opzichte van iedere groep die anders denkt. Een eerste boek zou dus dat over het post-modernisme van Oxford University Press kunnen zijn. En Slavoj Zizjek heeft ook een hoop goeds over ideologie en vijandigheid te zeggen.

Laten we bovenal absoluut niet tornen aan de vrijheid van meningsuiting. Die stelt ons immers in staat om de waarheid op basis van wat geuit kan en mag worden te vinden.  Zolang iedereen binnen de perken van de wet verkeerd, boycotten we wat mij betreft helemaal niks en niemand!