Godsgeschenk; The Bootleg Series Vol. 17

Nu ik de eerste kop koffie achter de kiezen heb en met veel verontwaardiging middels de ochtendkrant het nieuws
over de monsterwinst van Shell, te danken of te wijten aan de oorlog in Oekraïne, tot me heb genomen en bij mezelf denk: de een z’n dood is écht de ander z’n brood … werp ik een blik op het document waarin m'n aantekeningen staan over de nieuwe Bootleg Series en besluit aan de slag te gaan om die aantekeningen tot een eenduidig stuk om te vormen. Bij dezen.

 © Antonín Kratochvíl

De befaamde Bootleg Series is met Fragments tot zijn zeventiende volume gekomen; het volume dat de tijd van Time Out of Mind behelst. Het album dat in 1997 verscheen en geduid kan worden als een comeback - na de tijd dat Bob Dylan toch door menig criticus als passé werd afgedaan, hoewel Bob Dylan natuurlijk zoals altijd zijn trouwe fans wist te behouden - maar zelfs als een heuse wederopstanding van Bob Dylan, na het genezen van de ontstoken hartspier die hem bijna het leven kostte. Een ervaring die hij wist om te vormen tot een groot Gesamtkunstwerk dat hem een Grammy opleverde. Althans, menig recensie van het nieuwe volume vermelden die close call with death en duiden Time Out of Mind daarmee vooral als de verwerking en sublimatie van een bijna-doodervaring, maar vergeten te vermelden dat het album al een paar maanden voor de ziekenhuisopname werd opgenomen. Dat bewijst maar weer eens hoe hardnekkig één van vele mythes omtrent Bob Dylan kan zijn. Ikzelf zie het album dan ook meer als een Blood on the Tracks 2.0. Een album over verloren, en daarmee onbereikbare liefde, dat nog snijdender - hier en daar zelfs nog vileiner - nog somberder, maar vooral nog wanhopiger is dan Blood on the Tracks. Daarbij is de Dylan van Time Out of Mind weer eens - hoe zou het ook anders kunnen? - een gans andere Bob Dylan, die zichzelf wederom opnieuw uitgevonden heeft; opnieuw heeft móéten uitvinden, om in staat te zijn dat Gesamtkunstwerk dat Time Out of Mind is af te leveren. En hoewel de persona Bob Dylan er voor mij altijd een zal zijn die slechts van een grote afstand ‘gekend’ kan worden, maakt zijn muziek een intiemer gedeelte van mijzelf uit dan welke muziek dan ook, Time Out of Mind des te meer. Het album dat al sinds jaar en dag favoriet is, een album dat ik reken tot mijn reeks 'huisapotheek', de benaming die Joost Zwagerman gaf aan het album Pergola van de Nederlandse band Johan. Het soort album dat een lichtpuntje is in barre tijden, juist vanwege – paradoxaal genoeg – de donkere, depressieve inhoud. Time Out of Mind blijkt in die tijden, tezamen met veel ander werk van Dylan, een beter medicijn dan wat dan ook. 

Het succes van The Bootleg Series, die met het verschijnen van Fragments dus tot zijn zeventiende volume is gekomen, spreekt van de trouwe fanbase die Bob Dylan heeft. Wie is er geïnteresseerd in een kijkje achter de schermen van het wordingsproces van een album middels outtakes en duizendenéén alternatieve versies? Genoeg mensen, blijkt bij het verschijnen van ieder nieuw volume weer. Sowieso is een kijkje achter de schermen, een kijk op het wordingsproces van een Dylan-album, altijd een genoegen, althans voor de Dylan-fanaat, bij Fragments des te meer. En het blijkt weer dat Dylan, zelfs tijdens het wordingsproces, al tot grote hoogten stijgt, al is het duidelijk hoorbaar dat de alternatieve versies van de reguliere nummers van Time Out of Mind nog niet af zijn, dat de kern mist, dat de teksten hier en daar herschreven of ingekort dienen te worden, dat het ritme nog gevonden dient te worden en dat de outtakes, zoals Red River Shore, hoewel goed, met recht niet op het album zijn opgenomen, vanwege de afwijkende schwung en thematiek. Niettemin wist mening nummer me te beroeren, zowel de alternatieve versies, als de outtakes, zoals: The Water is Wide, een schurende renditie van die evergreen. En dan zijn er nog die live-versies van nummers die op de nieuwe Bootleg Series staan. Hoewel de geluidskwaliteit wat te wensen over laat, die is niet veel beter dan van de illegale opnames van iemand uit het publiek, zijn ze toch een plezier om te beluisteren. Laten ze zien dat Dylan altijd zal blijven sleutelen aan zijn nummers. En hoewel dat menig ‘fan’ kan irriteren, acht ik Dylan er slechtst des te groter door.   

Dan rest nog de remix van Time Out of Mind die onderdeel uitmaakt van Fragments. Een extraatje zou men kunnen denken, maar niets is minder waar. Ik zou zelfs willen zeggen dat de remix het mooiste gedeelte van de totale set is. Daniel Lanois, tezamen met Jack Frost Productions, verantwoordelijk voor de mix en de master van Time Out of Mind, heeft nogal z’n eigen sausje over de originele mix gegoten, om het nog zacht uit te drukken. Zelfs in die mate dat Bob Dylan niet te spreken was over het eindresultaat, wat resulteerde in een falling out tussen Lanois en Dylan en dat Dylan bij zijn komende albums in het geheel zelf verantwoordelijk - tenminste middels zijn pseudoniem Jack Frost - voor het produceren zou zijn. Hoewel ik zelf graag mag luisteren naar dat sausje van Lanois, dat ook wel swamp sound genoemd wordt, dat net dat extra zetje aan de zinderende somberheid van de nummers geeft, heeft het een klankbeeld opgeleverd dat nogal ‘verscholen’ klinkt, veel kleinere details van de muziek verdwijnen in het totale geluidsbeeld en het geluid heeft een soort ‘elektrische’ laag, die ervoor zorgt dat het geheel niet natuurlijk klinkt. Waar men bij het luisteren naar de originele mix als het ware van een afstandje naar de wereld, die Time Out of Mind is, kijkt, verkeert men bij het luisteren naar de remix midden in die wereld, en is de stem van Bob Dylan dichtbij, alsof hij op een paar stappen afstand naar de luisteraar zingt en zijn verhaal kenbaar maakt. Gijsbert Kramer schreef in De Volkskrant, duidend op het sausje van Lanois: “Mogelijk dat de samenstellers van de nu verschenen 5-cd-box Fragments, deel 17 in de monumentale reeks The Bootleg Series, daarom kozen voor iets opmerkelijks: het album laten remixen en ontdoen van alle post-productionele geluiden die Lanois destijds aan de liedjes had toegevoegd. Niet ter vervanging van Time Out Of Mind, dat in 1997 de Grammy voor beste album won, maar als alternatief voor luisteraars die net als Dylan moeite hebben met de Lanois-sound, die de zang vervormt.” Maar de remix is ook een welkome aanvulling voor de luisteraar, gelijk mijzelf, die Lanois’ vingerafdruk wel kan waarderen, maar niettemin geniet van een realistischere, detailrijkere en vooral: intiemere mix.

Fragments in zijn totaliteit is een godsgeschenk voor de Dylan-fan. Een kijkje in het wordingsproces van Time Out of Mind en de werkwijze van His Bobness, maar bovenal een staaltje muziek dat, zelfs zonder Time Out of Mind bij het luisteren in het achterhoofd te houden, weet te beroeren en te verwonderen. Dat menig luistersessie en gesprek met mede-Dylaneers waard is.  

Enfin. Tot zover. Het tweede kopje koffie roept …